Cern Deneyi Son Durum 2014

Efendim karşıt maddeyi ve benzeri kayıp madde parçacıklarını bulup, hayatın sırrını çözme yolunda atılıyor olan uzun soluklu bir deney Cern Deneyi bildiğiniz gibi. İsviçre ve Fransa sınırında, yerin altında bulunan bir laboratuvar içerisinde gerçekleştiriliyor. Deneyin bir diğer adı da Atlas Deneyi olmakla birlikte, yaşam parçacığını arıyor bilim insanları uzun bir süredir.


Peki bunu nasıl yapmaya çalışıyorlar? Dünya’nın kabul edilen oluşumunu yani Big Bang‘in ufak bir halini gerçekleştirmeye uğraşarak. Buradan anlayacağınız üzere, deneyin bir adı daha var. Evet, üçüncü adı da Big Bang Deneyi

2008 yılında başlayan ancak 1990ların başından beri hazırlıkları sürdürülen deneyde, binlerce bilim adamı yer alıyor ve bunların arasında Türk bilim adamları da bulunmakta. Bu bilimsel adamlar, atom parçacıkları üzerinde çalışıyorlar ve kilometrelerce uzunluğunda bir alet kullanarak bu atomları çarpıştırmaya, böylece çarpışmanın etkisiyle meydana çıkacak enerjiyi inceleyip, kayıp madde parçalarını belirlemeye uğraşıyorlar.


Söylenilene göre bu kayıp parçacıklar tespit edilebilir ve doğru şekilde incelenip sonuçları alınabilirse, Dünya’nın nasıl meydana geldiği tespit edilecek ve çok daha fazla sonuca ulaşılacak. Bir bakıma hayatın sırrı da çözülecek. Dindar kesim, bu amacın altını çizersek deneyle pek alakadar değil diye belirtelim.


Birde, deneyin adı Atlas Deneyi olarak da geçiyor demiştik tabi bunun detayı var. Cern’de altı farklı deney ve altı farklı ölçüm yürütülüyor. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

  • ATLAS Deneyi – A Toroidal LHC ApparatuS
    Genel amaçlı yapılan, parçacık arayan deneyimiz budur.
  • CMS Deneyi – Compact Muon Selenoid
    Türkçesi iğrenç bir tercüme oluşumu: Tıkız Müon Selenoidi. Bu deney için yapılan alet, Higgs bozonunu tespit etme amaçlı kullanılıyor genel olarak. İçerisinde manyetik gücü yüksek bir mıknatıs varmış.
  • LHCb Deneyi – Large Hadron Collider Beauty
    B-fiziği üzerineymiş. CP bozunumu her ne ise, onun bir şeylerini ölçüyormuş.
  • LHCf Deneyi – Large Hadron Collider Forward
    Astroparçacıklar yani kozmik ışın fiziği üzerine deneyler.
  • ALICE Deneyi – A Large Ion Collider Experiment
    Türkçe anlamı ağır iyon çarpıştırma deneyidir. İsminden de anlaşıldığı üzere, iyonları ağır bir şekilde çarpıştırarak bir şeyler yapılmaktadır.
  • TOTEM Deneyi
    Toplam kesinti tesiri ölçümü deneyi. Uzun bir açılımı var, yazma gereği görmedik.

 

LHC Nedir?

 
Deneyde kullanılan, 27 kilometre uzunluğunda, tünel diyebileceğimiz gayet demir bir şey. Atom çarpıştırma işlemi bu makine içerisinde yapılıyor. Yani atomlar bu çarpıştırıcı kullanılarak ışık hızına çıkartılıyor ve birbirlerine kafa atıyorlar. Makinenin asıl adı: Büyük Hadron Çarpıştırıcısı.



Ayrıca bu uzun şey, yerin 140 metre altında ikamet ediyor ve protonlara ev sahipliği yapıyor. Onları saniyede 10 bin kez çarpıştırarak… Ayrıca İngilizce adı da Large Hadron Collider‘dir kendisinin.

Tahminler, bu makinenin proton çarpıştırma işlemini tamamlamasıyla, henüz varlığından haberdar olmadığımız maddeleri açığa çıkaracağı yönünde. Higgs parçacığı da buradan söze giriyor.

Higgs Bozonu (Parçacığı) Nedir?

 
Efendim, Peter Higgs diye bir bilim insanı var. Şuan kendisi Cern’de faal olarak deneyle haşir neşir durumda zaten. Bu adam günün birinde bir parçacık buluyor ama hemen kaybediyor ne yazık ki. Sonra da madem buldum, bunun adı Higgs Parçacığı olsun diyor…
 
Şaka bir yana, Peter Higgs tarafından keşfedilen ancak yalnız başına var olamayan, bilinen ama kayıp bir madde Higgs maddesi. Efendim bu parçacık, meydana geldiği andan itibaren 10 üzeri -30 saniye varlığını sürdürebiliyor diye tanımlanmış. Bu bozonun varlığı biliniyor ancak bir türlü tespit edilemiyor, görüntülenemiyor kendileri.

Bu deney sonucunda ise, bu kayıp parçanın bulunması ve bilime yepyeni değerler katması bekleniyor. Yinede Higgs Parçacığının bir teori olduğunun altını çizelim.
 
Ayrıca bu parçanın, maddeye kütle verdiği belirtiliyor. Yani maddenin yapı taşı. Bu da, parçaya ulaşılabilirse ve incelemeler başarılı olursa her şey değişecek anlamına gelen bir şey. Ayrıca bu minik şeye Tanrı Parçacığı dendiği de biliniyor.
 

Cern Deneyi Hakkında Merak Edilenler

 
Deney yapılmaya başladığı günden beri hatta öncesinde dahi, bu patlamanın bir felakete yol açacağına, Dünya’da kara delikler oluşacağına dair teoriler ortaya atıldı. Bu nedenle bir kesim protesto dahi yaptı bizi yok edeceksiniz diye. İnsanlar, büyük patlama dendiğinden olsa gerek biraz fazla gerildiler. Şayet bu güne kadar etrafta açılan herhangi bir kara delik yok. Şahsen ben görmedim hiç.

Çarpışmadan ortaya çıkan enerji, inanılmaz olarak nitelendiriliyor. Bu güne kadar elde edilen en büyük enerji olduğu söyleniyor. Sonuçlar iyi olursa da şöyle diyorlar: insanlık için büyük, fizik için daha da büyük bir adım, harika bir keşif.
 
Başarılı sonuçların ulaştığı bir nokta daha var: Paralel evrenler. Eğer keşif sonuca ulaşırsa, paralel evrenler hakkında bilgi oluşumu meydana gelecek. Bu, Dünya oluşmadan önce ne vardı veya ne oluyordu gibi soru işaretlerini de tartışılabilir yapacak.
 
Söylenen şey, çarpışmanın hızı ne kadar arttırılırsa, o kadar fazla bulgunun açığa çıkacağı. Büyük Hadron Çarpıştırıcısının ulaştırılması beklenen ve dizayn edilen çarpıştırma seviyesinin 14 teV enerjisinde olduğu belirtiliyor. Bu enerjinin yıllara yayılarak yavaş yavaş arttırma şeklinde ilerlenmesi planlandı ve yine söylenene göre 2013 yılında 13 teV ulaşılacak enerji olarak belirlenmiş.

Deney için 100 milyar dolar harcandığı söylenmiş. Bir diğer kaynaktan okuduğumuz yazıda ise cern deneyinin bütçesi 10 milyar dolara ulaştı gibi bir şey yazıyordu. Hangisi doğrudur bilemiyoruz açıkçası.
 

Karşıt Madde Nedir?

 
Deneyde, keşfedilmesi ümit edilen karşıt madde, bir diğer adıyla antimadde, Evren’in %25lik bölümünü oluşturan, bulunamayan bir şey. Ayrıca karanlık madde olarak da biliniyor.

Karşıt madde üzerinde çalışmanın bilinen yolları arasında hızlandırma tekniği ve yavaşlatma tekniği yer alıyor. Bu teorinin mantığından yola çıkarsak evrendeki her şey bir kaşıt maddeye sahiptir diyebiliriz. Bu; karşıt gezegen, karşıt galaksi ve nihayetinde karşıt evren olgusunu ortaya atmakta bir bütün olarak ele alındığında.
 
Söylenen ve inanılan şeye göre, madde diyebileceğimiz tek bir evren vardır denilmiş yakın zamanda. Ve karşıt evrenden bize ulaşmaya çalışacak herhangi bir madde parçacığı, buradaki karşıtı ile bütünleşip yok oluyor, biz de göremiyoruz diye fikir yürütülüyor. Bu karşıt maddeler, bir araya geldiklerinde, birbirlerini yok ediyorlar anlayacağınız. Ancak bunun gerçekleşmesinin, karşıt maddenin atmosferden geçtiği sırada olduğu gözlemlenmiş deneyler ile. Şu sıralar ise atmosfer dışında, uydular ile deneyler yapıldığı veya yapılacağı söyleniyor bu konuda Cern’e ek olarak.
 
Yine ABD tarafından gözlemlenen bir bulgu da, fırtınaların üzerinde karşıt madde oluştuğu yönünde. Bu doğal yollardan anti madde oluşumunun mümkün olduğunu göstermiş.
 

Cern Deneyi Son Durum 2014

 
Gelinen aşamada çeşitli spekülasyonların yanı sıra, Higgs bozonuna ulaşıldığı ve keşfedildiğine dair söylentiler var ancak resmi bir açıklama henüz yapılmış değil. Verilen bilgiler, alet edevatın yani mevcut ölçüm araçlarının geliştirildiği, sonuçların iyi olduğu ve ilerleme kat edildiği yönünde. Şuan gelişim sürmekte ve yakın zamanda hiç ulaşılmamış enerji seviyelerinde deneylerin yapılabileceği söylenmekte…


Son olarak Cern nedir daha iyi anlayabilmeniz için sizler ile tanıtım filmini paylaşalım.

Yine son olarak, cern laboratuvarını ve alet edevatı yakından görmek istiyorsanız Cern in 4K videosunu izleyebilirsiniz. Tabi, 4K seçeneğini aktif yapmayı unutmayın.





Tamam bu sefer gerçekten son, Cern’in düzenlenen son basın toplantısını paylaşalım, İngilizce iyiyse bizi de yorumlarınız ile aydınlatırsanız seviniriz.


6 thoughts on “Cern Deneyi Son Durum 2014

  1. kaç yıl oldu hala bir sonuç çıkmadı. Tamam anladık makineleri güçlendirip tekrar deniyorlar bitirin artık şu olayı daha ne kadar sürecek madem yapıyorsunuz halledin artık değil mi ama

  2. higgs'i keşfedip açıklama yapmadıkları doğru mu? bir bilim adamı twit atmıştı bu konuda spekülasyonlar çıkmıştı

    1. O twit haberini bende görmüştüm. Bir süre sonra sesi soluğu kesildi, bir süre daha sonra da yalanladı diye hatırlıyorum onu yapan. Şayet bir şey bulsalar da söylemezler komploları var. Aslında insanlar boş durmuyor sürekli komplo üretiyorlar. Çok komploperestiz galiba 🙂

  3. Hocam gerçekten mükemmel bir yazı olmuş tebrik ederim.

    Eğer gerçek bir sonuca ulaşırlarsa mini güneş sistemi, mini samanyolu galaksisi vs. mi oluşacak şimdi 🙂

    1. Sağol Kadir 🙂

      Mini galaksiler işin şakası olsa gerek 🙂 Hayatın sırrının çözüleceğinden bahsediyorlar. Bunu çözdüklerinde de bugüne kadar bildiğimiz inandığımız her şeyin yanlış çıkma ihtimali var. Dini inançlardan tut, organizmalara, fizik – kimya formullerine kadar her şey 🙂 Bu kayıp parçayı bulduklarında şuan bilmediğimiz, eksik olan her şeyin, cevabı olmayan her sorunun cevaplanacağına inanıyorlar.

      Ve bunu da yıllar geçti hala başaramıyorlar. Sanırım başaramayacaklar da 🙂

      Büyük bir düşünür ne demiş; beyni kullanarak beyni çözemezsin. Çünkü çözmeye çalıştığın şey çözmek için kullandığın şeyin ta kendisi 😛

      Ben ümidi kestim CERN'den falan. Anca uzaylılar basacak öyle bir şeyler göreceğiz ölmeden ama onun da olmayacağı kesin bi türlü gelemediler 🙂

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir